Kunstmatige zoetstof

In veel voedingsmiddelen worden kunstmatige zoetstoffen verwerkt. Niet alleen in voedingsmiddelen waarvan je het verwacht zoals suiker, frisdrank en zoetjes, maar ook in bijvoorbeeld rookworst, salades en toetjes zoals pudding. Je kunt het zo gek niet bedenken. Er zijn ook best veel verschillende soorten zoetstoffen. In deze post  beschrijven we de verschillende soorten zoetstoffen, hun kenmerken en de voor- en nadelen ervan.

Zoetstoffen

De Warenwet heeft zoetstoffen als volgt ingedeeld:

• Kunstmatige zoetstoffen: zoetstoffen die niet in de natuur voorkomen en ontwikkeld en geproduceerd zijn door de mens
• Overige zoetstoffen: zoetstoffen die wel in de natuur voorkomen.

Daarnaast is een veelgebruikte indeling de volgende:

• Intensief: hiervan is de zoetkracht per gewichtseenheid veel groter dan die van suiker
• Extensief: de zoetkracht komt ongeveer overeen met die van suiker of is iets minder

Kunstmatige zoetstoffen

Kunstmatig intensieve zoetstoffen zijn:

• Cyclamaat: Cyclamaat (E952) wordt ook wel cyclaamzuur genoemd. Het levert geen energie. De zoetkracht is dertig keer zo groot als suiker. Cyclamaat kan goed tegen verhitting en vriezen. Het wordt gebruikt in bijvoorbeeld frisdranken en in Natrena zoetjes.
• Aspartaam:  Aspartaam (E951) levert ongeveer 4 kcal per gram, maar de zoetkracht is zeer groot (ongeveer 150 keer zo groot als suiker), dus er is maar heel weinig aspartaam nodig om een product een zoete smaak te geven. Het nadeel van aspartaam is dat het boven 105 graden celcius uit elkaar valt en daarom kun je het niet verhitten. Het is dus ongeschikt om er bijvoorbeeld koekjes of taart mee te bakken. Een ander nadeel van aspartaam is het ongeschikt is voor mensen die lijden aan de stofwisselingsziekte phenylketonurie. Aspartaamwordt bijvoorbeeld gebruikt in kauwgom, frisdrank, light zuivel (zoals Optimel), maar ook in sommige geneesmiddelen zoals Advil en bepaalde antibiotica.
• Acesulfaam-K:  Acesulfaam-K(E950) levert geen energie en is bestand tegen verhitting. Hierdoor kan het meegekookt- en gebakken worden. De zoetkracht is ongeveer 150 keer zo groot als suiker. Het zit bijvoorbeeld in Natrena zoetjes, frisdranken en yoghurtdranken.
• Sacharine: Sacharine (E954) levert net als bijvoorbeeld Acesulfaam-K geen energie. Het kan verhit worden en de zoetkracht is ongeveer 300-700 keer zo groot als suiker. Het nadeel van sacharine is de bittere nasmaak, maar als het gecombineerd wordt met andere zoetstoffen zoals cyclamaat verdwijnt de bittere nasmaak. Sacharine zit in frisdrank, light zuivel, slasaus en jam.

Niet kunstmatige zoetstoffen

De niet kunstmatig intensieve zoetstoffen zijn:

• Thaumatine:  Thaumatine (E957) is een natuurlijk product. Het is afkomstig van de bessen van een Afrikaanse plant. Het levert ongeveer 4 kcal per gram. Thaumatine is veel zoeter dan suiker; de zoetkracht is maar liefst 2000 –  3000 keer zo groot als suiker. Daarom heb je er maar heel weinig van nodig. Thaumatine kan verhit worden, de smaak blijft lang hangen en deze is een beetje drop-achtig. Thaumatine is uitsluitend beschikbaar voor industriele toepassingen, je vindt het onder andere terug in kauwgom en snoepgoed.

De overige, niet kunstmatige extensieve zoetstoffen zijn:

• Maltitol: Maltitol (E965) wordt gemaakt uit zetmeel. Het levert ongeveer 4kcal per gram. Maltitol is ongeveer net zo zoet als suiker en het kan tegen verhitting. Maltitol  wordt traag in het bloed opgenomen. Een nadeel van maltitol is het laxerend effect dat kan optreden als je er meer dan 40 gram per dag van gebruikt of minder als je er gevoelig voor bent. Maltitol wordt gebruikt in o.a. kauwgom en suikervrij snoepgoed.
• Xylitol:  Xylitol (E967) wordt gemaakt uit berkenhout. Het komt voor in de natuur en kan ook wel door het menselijk lichaam zelf worden aangemaakt. Xylitol bevat net zoveel calorieën als suiker en het is net zo zoet. Het wordt traag opgenomen in het bloed, het heeft waarschijnlijk een beschermende werking tegen tandcariës (gaatjes) en het geeft een frisse smaak in de mond. Daarom vind je xylitol vaak terug in bijvoorbeeld suikervrije kauwgom. Een nadeel van xylitol is dat het net als bij maltitol laxerend werkt als je er veel van ineens gebruikt.
• Sorbitol:  Sorbitol (E420) wordt gemaakt uit glucose. Het komt voor in vruchten zoals pruimen en perziken. Sorbitol levert ongeveer 3 kcal per gram. Sorbitol is minder zoet dan suiker, de zoetkracht is ongeveer de helft. Sorbitol wordt langzaam opgenomen in het bloed en daarom wordt het vaak gebruikt in producten voor diabeten zoals suikervrije kauwgom, drop en bakkerswaar. Ook sorbitol heeft als nadeel dat het laxerend werkt.
• Isomalt:  isomalt (E953) wordt gemaakt uit suiker en levert ongeveer 2,5 kcal per gram.  De zoetkracht is ongeveer de helft van suiker. Om de zoetkracht te verbeteren wordt het vaak gecombineerd met cyclamaat en sacharine. Isomalt kan goed verhit worden. Je vindt het vooral terug in kauwgom en snoep.
• Mannitol: Mannitol (E421) wordt gemaakt uit suiker en glucose en komt van nature voor in groenten, planten en algen. Net als isomalt levert het ongeveer 2,5 kcal per gram.  De zoetkracht is ongeveer de helft van suiker. Mannitol wordt slecht opgenomen in het bloed. Bovendien werkt ook deze zoetstof laxerend waardoor je er diarree van kunt krijgen.
• Lactitol: Lactitol (E966)  wordt gemaakt uit lactose. Het bevat ongeveer 4 kcal per gram en ook hier is de zoetkracht ongeveer de helft van suiker. Lactitol kan goed verhit worden. Het veroorzaakt geen tandbederf, maar kan wel laxerend werken en maagdarmklachten veroorzake

Wat zoetstoffen met het menselijk lichaam doen

Over de werking en vooral de bijwerkingen van zoetstoffen is veel geschreven en gezegd. Er wordt steeds meer gewaarschuwd voor bijzonder nadelige gevolgen van het gebruik van zoetstoffen. Een interessant boek is “Wat zit er in uw eten”  van de schrijfster Corinne Gouget. Hierin staat per E-nummer beschreven wat ze in het menselijk lichaam kunnen veroorzaken. Als je alleen al door het boekje bladert, krijg je als consument al snel het idee dat je behoorlijk voor de gek wordt gehouden omdat het in Nederland gewoon toegestaan wordt om dergelijke producten te gebruiken in voedsel en medicijnen. Mijn advies: wees voorzichtig met (kunstmatige) zoetstoffen.